با گسترش فناوری‌های نوین، سرویس‌های ابری (Cloud Services) به یکی از ارکان اصلی رشد و تحول کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ تبدیل شده‌اند و رایانش ابری مدلی از ارائه خدمات فناوری اطلاعات است که زیرساخت‌هایی شامل سرور، ذخیره‌سازی داده، دیتابیس، شبکه، نرم‌افزار و ابزارهای تحلیلی را به صورت آنلاین و از طریق اینترنت در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
با استفاده از سرویس‌های ابری بدون نیاز به خرید سرور ، نصب و نگهداری تجهیزات سخت‌افزاری پرهزینه، می‌توان به منابع موردنیاز با هزینه‌ای بهینه و مقیاس‌پذیری بالا دسترسی پیدا کرد.
امروزه سه مدل اصلی ارائه خدمات ابری یعنی IaaS، PaaS و SaaS، به طور گسترده در صنایع مختلف به کار گرفته می‌شوند. هرکدام از این مدل‌ها ویژگی‌ها، مزایا و کاربردهای منحصر به فرد خود را دارند که در ادامه به طور جامع به آن‌ها خواهیم پرداخت.
زیرساخت به عنوان سرویس (IaaS)
IaaS یا Infrastructure as a Service مدلی از سرویس‌های ابری است که زیرساخت‌های مجازی شامل سرور، فضای ذخیره‌سازی، شبکه و سیستم‌عامل را از طریق اینترنت در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در این مدل، مدیریت سخت‌افزار فیزیکی بر عهده ارائه‌دهنده سرویس است؛ در حالی که کاربران مسئول کنترل و مدیریت سیستم‌عامل‌ها، اپلیکیشن‌ها، داده‌ها و برخی جنبه‌های امنیتی هستند.
از محبوب‌ترین نمونه‌های IaaS می‌توان به Amazon EC2، Microsoft Azure Virtual Machines و Google Compute Engine اشاره کرد که هرکدام امکانات گسترده‌ای برای توسعه کسب‌وکارها فراهم می‌کنند.
مزایای استفاده از IaaS
- صرفه‌جویی در هزینه‌های اولیه: دیگر نیازی به سرمایه‌گذاری سنگین برای خرید سرور ها و تجهیزات سخت‌افزاری وجود ندارد.
- مقیاس‌پذیری و انعطاف بالا: می‌توانید منابع زیرساختی خود را بسته به نیاز، به سرعت افزایش یا کاهش دهید.
- دسترسی آسان: از هر نقطه‌ای با دسترسی به اینترنت می‌توانید به زیرساخت‌های خود متصل شوید و آن‌ها را مدیریت کنید.
- کنترل کامل: شما اختیار کامل بر روی سیستم‌عامل، نرم‌افزارها و پیکربندی‌های دلخواه خود خواهید داشت.
موارد استفاده از IaaS
- میزبانی وبسایت‌ها و اپلیکیشن‌های بزرگ: کسب‌وکارهایی که نیاز به مقیاس‌پذیری، انعطاف و عملکرد بالا دارند، از بسترهای IaaS برای میزبانی وبسایت‌ها و برنامه‌های خود استفاده می‌کنند.
- محیط‌های تست و توسعه: تیم‌های توسعه نرم‌افزار می‌توانند بدون نگرانی از تأمین زیرساخت فیزیکی، محیط‌های آزمایشی متنوعی را به سرعت راه‌اندازی کنند.
- مدیریت و ذخیره دیتابیس‌های بزرگ: IaaS بستر مناسبی برای ذخیره‌سازی و پردازش حجم عظیمی از داده‌ها فراهم می‌کند.
- بازیابی در زمان بحران (Disaster Recovery): به کمک IaaS می‌توان راهکارهای پایداری و بازیابی اطلاعات را با هزینه مناسب و سرعت بالا پیاده‌سازی کرد.
پلتفرم به عنوان سرویس (PaaS)
PaaS یا Platform as a Service مدلی از خدمات ابری است که یک بستر کامل برای توسعه، تست، راه‌اندازی و مدیریت اپلیکیشن‌ها ارائه می‌دهد. در این مدل، کاربران نیازی به مدیریت زیرساخت‌های سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری ندارند؛ بلکه می‌توانند تنها بر توسعه و بهبود نرم‌افزار خود تمرکز کنند.
از نمونه‌های محبوب PaaS می‌توان به Google App Engine، Microsoft Azure App Service و Heroku اشاره کرد که فرایند توسعه و عرضه محصولات نرم‌افزاری را به طور چشمگیری ساده‌تر می‌کنند.
مزایای استفاده از PaaS
- افزایش سرعت توسعه: زیرساخت‌ها و ابزارهای آماده کمک می‌کنند تا پروژه‌ها سریع‌تر از همیشه توسعه پیدا کنند.
- کاهش پیچیدگی مدیریت: کاربران نیازی به نگرانی درباره مدیریت سرورها، ذخیره‌سازی یا بروزرسانی‌های زیرساخت ندارند.
- مقیاس‌پذیری آسان: منابع به طور خودکار متناسب با نیاز اپلیکیشن افزایش یا کاهش می‌یابند.
- دسترسی به ابزارهای توسعه: محیط‌های PaaS معمولاً شامل پایگاه‌های داده، ابزارهای تحلیل، فریمورک‌های برنامه‌نویسی و سرویس‌های مدیریت API هستند.
انواع پلتفرم‌های PaaS
- PaaS عمومی: مانند Google App Engine، که روی زیرساخت عمومی ارائه می‌شود و برای طیف وسیعی از کاربران قابل استفاده است.
- PaaS خصوصی: ویژه سازمان‌هایی که به دلایل امنیتی یا انطباقی نیاز به میزبانی داخلی دارند.
- PaaS ترکیبی: ترکیبی از محیط‌های ابری خصوصی و عمومی برای انعطاف بیشتر.
نرم‌افزار به عنوان سرویس (SaaS)
SaaS یا Software as a Service رایج‌ترین مدل سرویس ابری است که در آن نرم‌افزارها از طریق اینترنت و بدون نیاز به نصب محلی روی دستگاه کاربر ارائه می‌شوند. کاربران می‌توانند از طریق مرورگر یا اپلیکیشن‌های سبک به سرویس‌ها دسترسی پیدا کنند و ارائه‌دهنده مسئول تمام به‌روزرسانی‌ها، نگهداری‌ها و امنیت سرویس است.
از محبوب‌ترین نمونه‌های SaaS می‌توان به Google Workspace (شامل Gmail، Google Docs و Google Drive)، Microsoft 365 و Salesforce اشاره کرد.
مزایای استفاده از SaaS
- دسترسی آسان: با اتصال به اینترنت، می‌توانید از هر مکان و با هر دستگاهی به نرم‌افزار دسترسی داشته باشید.
- هزینه پایین: معمولاً به صورت اشتراکی ارائه می‌شود و هزینه‌های خرید لایسنس و نگهداری را کاهش می‌دهد.
- بروزرسانی خودکار: به طور مرتب توسط ارائه‌دهنده بروزرسانی می‌شود، بدون نیاز به دخالت کاربر.
- مقیاس‌پذیری سریع: افزودن کاربران یا افزایش ظرفیت استفاده به راحتی امکان‌پذیر است.
دسته‌بندی انواع نرم‌افزارهای SaaS
- نرم‌افزارهای بهره‌وری: مانند Google Workspace و Microsoft 365
- نرم‌افزارهای مدیریت ارتباط با مشتری (CRM): مانند Salesforce و HubSpot
- نرم‌افزارهای حسابداری: مانند QuickBooks Online و Xero
- نرم‌افزارهای همکاری و مدیریت پروژه: مانند Slack، Trello و Asana
مقایسه جامع IaaS، PaaS و SaaS
“اگر بتوانم سریع‌تر به سرور دسترسی داشته باشم، دیگر نیازی به هارد دیسک در کامپیوترم ندارم…حمل کردن این کامپیوترهای آفلاین [در مقایسه با سرورهای ابری]، کاری دست‌وپاگیر و منسوخ است.” استیو جابز
برای درک بهتر مدل‌های مختلف رایانش ابری و تفاوت‌های آن‌ها، می‌توانید این مفاهیم را با مسکن مقایسه کنید:
On-premises (غیرابری و در محل):
فرض کنید تصمیم می‌گیرید خانه‌تان را از ابتدا بسازید. تمام مراحل را خودتان انجام می‌دهید، از تامین مواد اولیه و ابزارها گرفته تا ساخت و ساز و حتی رفتن به فروشگاه هر بار که چیزی لازم دارید. این شبیه به اجرای اپلیکیشن روی سرورهای خودتان است که همه‌چیز از سخت‌افزار گرفته تا نرم‌افزار و مقیاس‌گذاری را خودتان مدیریت می‌کنید.
IaaS (زیرساخت به‌عنوان سرویس):
حالا فرض کنید به دلیل مشغله زیاد، می‌خواهید از یک پیمانکار کمک بگیرید. شما به او می‌گویید که خانه‌تان چگونه باید باشد و او طبق دستورالعمل‌های شما خانه را می‌سازد. در مدل IaaS هم شما سخت‌افزار را اجاره می‌کنید، اما مدیریت سیستم‌عامل، مقیاس‌سازی و داده‌ها به عهده شما است.
PaaS (پلتفرم به‌عنوان سرویس):
اگر ترجیح می‌دهید نگران مبلمان و تنظیمات خانه نباشید، می‌توانید خانه‌ای مبله اجاره کنید. مدل PaaS هم همینطور است. شما می‌توانید کد خود را به پلتفرم بیاورید و آن را اجرا کنید، اما مدیریت سرورها و مقیاس‌بندی را به عهده سرویس‌دهنده ابر می‌گذارید.
SaaS (نرم‌افزار به‌عنوان سرویس):
حالا تصور کنید به خانه‌ای آماده نقل مکان کرده‌اید که یا اجاره‌ای است یا خریداری شده است، اما برای نگهداری آن باید هزینه‌هایی مثل تمیزکاری یا مراقبت از حیاط را بپردازید. مدل SaaS هم مشابه همین است. شما هزینه استفاده از یک اپلیکیشن کامل را پرداخت می‌کنید که توسط ارائه‌دهنده سرویس مدیریت، نگهداری و ایمن شده است.
در جدول زیر، تفاوت‌ها و کاربردهای هر مدل، کنار همدیگر قرار داده شده است:
| ویژگی‌ها | IaaS | PaaS | SaaS |
| سطح کنترل کاربر | بالاترین (سیستم‌عامل، اپلیکیشن، دیتا) | محدود (اپلیکیشن و دیتا) | کمترین (فقط استفاده از اپلیکیشن) |
| مدیریت زیرساخت | توسط ارائه‌دهنده | توسط ارائه‌دهنده | توسط ارائه‌دهنده |
| هزینه‌ها | قابل پیش‌بینی و قابل کنترل | هزینه توسعه کاهش می‌یابد | پرداخت اشتراکی، کم‌هزینه برای شروع |
| انعطاف‌پذیری | بسیار بالا | متوسط | کم |
| نیاز به دانش فنی | زیاد | متوسط | کم |
| موارد استفاده | توسعه و میزبانی اپلیکیشن‌های سفارشی، دیتاسنتر مجازی | توسعه سریع نرم‌افزار، تست اپلیکیشن | استفاده از نرم‌افزارهای آماده برای امور روزمره |
| مثال‌های محبوب | Amazon EC2، Azure VM، Google Compute Engine | Google App Engine، Azure App Service، Heroku | Google Workspace، Microsoft 365، Salesforce |
- اگر می‌خواهید کنترل کامل روی منابع خود داشته باشید، IaaS بهترین انتخاب است.
- اگر تمرکز اصلی شما بر روی توسعه سریع نرم‌افزار بدون دغدغه زیرساخت است، PaaS انتخاب هوشمندانه‌ای خواهد بود.
- اگر تنها به یک نرم‌افزار آماده و آسان نیاز دارید، قطعا SaaS نیازتان را برآورده می‌کند.
سخن آخر
مدل‌های IaaS، PaaS و SaaS هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند و انواع سرور، هاست ، شبکه، نرم‌افزار و ابزارهای تحلیلی را به صورت آنلاین و از طریق اینترنت در اختیار کاربران قرار می‌دهد و انتخاب درست بین این مدل‌ها بستگی به نوع نیاز کسب‌وکار شما، سطح دانش فنی تیم شما و بودجه‌ای که برای فناوری اطلاعات در نظر گرفته‌اید دارد.
برای انتخاب بهترین سرور ابری متناسب با نیاز خود، همین حالا با مشاوران ایران هاست تماس بگیرید و از مشاوره رایگان بهره‌مند شوید.