بیزینس پلن یا طرح کسب کار یکی از اصطلاحات بسیار رایج و کاربردی در حوزه کارآفرینی است. این اصطلاح بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما تعاریف متفاوتی برای آن ذکر شده و تا حدودی ابهام‌هایی درباره آن وجود دارد. حال باید ببینیم منظور از طرح کسب و کار چیست.
طرح کسب کار چیست؟
قبل از شروع هر فعالیتی داشتن طرح و نقشه می‌تواند به موفقیت در آن کار کمک کند. در طرح کسب کار تمام سناریوهای ممکن پیش بینی شده و برای هر چالش احتمالی یک راه حل در نظر گرفته می‌شود. به این صورت تمام مراحل انجام کار به درستی و در مسیر رسیدن به هدف انجام می‌شوند.
این طرح تمام مسیرهای رسیدن به هدف و موانع موجود را بررسی کرده و به کمک آن می‌توانید با آمادگی کامل برای پیاده سازی یک ایده شروع به کار کنید. رسیدن به هدف و عملی کردن ایده تنها با تهیه نقشه راه امکان پذیر است. یک طرح کسب و کار یک سند چند صفحه‌ای است که در آن جزئیات کاملی از شرکت و نحوه کار آن توصیف می‌شود. نوشتن بیزنس پلن برای کسب موفقیت ضروری می باشد از ساخت فروشگاه اینترنتی گرفته تا راه اندازی یک شرکت چند صد نفره نیاز به یک بیزینس پلن دارد.
افرادی که قصد شراکت یا سرمایه گذاری داشته باشند، با دیدن نقشه راه و همان طرح کسب و کار برای سرمایه گذاری مجاب می‌شوند. در واقع بسیاری از سرمایه گذاران قبل از برگزاری هرگونه جلسه بررسی برای صحبت درباره کار، طرح کسب و کار را مطالعه کرده و اگر این طرح به خوبی تنظیم شده باشد، می‌تواند سرمایه گذار را برای شرکت در پروژه جلب کند. در ادامه این مقاله از ایران هاست ( ارائه دهنده خدمات خرید هاست وردپرس ) در مورد طرح کسب و کار و ویژگی‌های آن بیشتر توضیح خواهیم داد.
تفاوت بیزینس پلن و بیزینس مدل در چیست؟
گاهی اوقات افراد بیزینس پلن کسب و کار را با بیزینس مدل اشتباه می‌گیرند. اما باید بدانید این دو با یکدیگر متفاوت هستند. تا به اینجا درباره طرح تجاری چیست صحبت کردیم، حال باید به بررسی تفاوت بیزینس مدل و بیزینس پلن بپردازیم.
در جواب بیزینس مدل چیست باید گفت در بیزینس مدل طرح کلی از اهدافی که استارتاپ ( در مقالات دیگر در مورد این موضوع که استارتاپ چیست بیشتر توضیح داده ایم ) به دنبال دستیابی به آن‌هاست بیان شده، علاوه بر آن منابع و جریان‌های هزینه و درآمد نیز ذکر می‌شوند. مدل کسب و کار تنها یک صفحه است که به صورت موردی، موارد گفته شده در آن ذکر شده‌اند. زمانی که فرد قصد دارد ایده جدیدی را برای سرمایه گذار شرح دهد، از مدل کسب و کار استفاده می‌کند و به توضیح سرفصل‌های ارائه شده در آن می‌پردازد.
در طرح کسب کار که شامل چندین صفحه توضیح است، هدف شرکت، نوع و سابقه کالا، فعالیت‌های رقبا و …. نیز با جزئیات کامل بیان می‌شود. در تعریف طرح کسب و کار چیست، جزئیات کاملی از رقبا، اهداف، شرایط بازار، نحوه مدیریت و عملیاتی کردن ایده و … بیان می‌شود.
به بیان دیگر تفاوت طرح کسب و کار و مدل کسب و کار در پرداختن به جزئیات و دقیق شدن در فرآیند کاری است. در طرح هر جزء کسب و کار باید به خوبی توضیح داده شود و واضح و روشن نوشته شود در صورتی که در نوشتن مدل کسب و کار تنها به نوشتن خلاصه ای از موارد اکتفا می کنیم.
هدف بیزینس پلن چیست؟
مهم‌ترین هدف از طراحی و ایجاد یک طرح کسب‌وکار، تشریح ایده و بررسی آن برای اجرای درست و اصولی است. در یک طرح درست و اصولی باید ایده از هر لحاظ ازجمله نوع محصول، رقبا، مهم‌ترین هدف در آینده و همچنین صورت‌های مالی بررسی می‌شوند.
پس از طراحی یک بیزینس پلن، فرد صاحب ایده از هدف اصلی خود مطلع شده و عملی بودن آن را بررسی می‌کند. پس از آن می‌تواند عملی بودن ایده خود را به سرمایه گذاران و شرکای دیگر ثابت کند. بیزینس پلن کسب و کار مانند هر برنامه ریزی دیگری برای انجام فعالیت‌های مختلف است. تقریبا همه از مزایای آن آگاه هستند، اما کمتر کسی به آن توجه می‌کند. مهم‌ترین اهداف بیزینس پلن کسب و کار به صورت زیر هستند:
۱) جذب سرمایه
جذب سرمایه برای شروع هر فعالیت و کسب و کاری ضروری است. سرمایه گذاران به دنبال طرح و برنامه‌هایی هستند که دید وسیعی از کسب و کار به آن‌ها ارائه داده و بتوانند تصمیم گیری درستی داشته باشند. علاوه بر آن هر سرمایه گذار به دنبال کسب درآمد است به همین دلیل طرح کسب و کار باید شامل اطلاعاتی باشد که پتانسیل کسب درآمد را نشان دهد.
۲) شناسایی مشکلات احتمالی
اگر طرح کسب و کار به خوبی آماده شود می‌تواند آینده، بازار و مشکلات احتمالی را پیش بینی کند. این کار از هدر رفتن سرمایه جلوگیری می‌کند. این سرمایه شامل پول، زمان و حتی مسائل قانونی است که ممکن است باعث بروز مشکل شوند.
۳) برنامه ریزی دقیق
یک طرح کسب کار برنامه ریزی دقیقی برای انجام کار است. مهم‌ترین اهداف هر کسب و کاری شناسایی نیاز کاربران و فعالیت در مسیر برطرف کردن آن‌هاست. اگر پس از مدتی کسب و کار نتواند به اهداف مشخص شده در پلن برسد، با بررسی جوانب مختلف می‌توان به علت‌های عدم موفقیت دست یافت.
۴) تأمین مالی
بودجه بندی و تأمین مالی از فعالیت‌های مهمی است که در هر کسب و کار باید انجام شود. با کمک طرح کسب کار، هر کارفرمایی می‌تواند از هدر رفت بودجه جلوگیری کند و آن را به بهترین شکل ممکن توزیع کند.
۵) مدیریت
از آنجایی که در یک طرح کسب و کار وظایف افراد تیم و نحوه انجام کار توسط آن‌ها به طور دقیق و با جزئیات مشخص شده است، مدیریت به بهترین شکل انجام می‌شود.
شروع، ادامه یا توقف پروژه
زمانی که بیزینس پلن کسب و کار به خوبی طراحی و پیاده سازی می‌شود، در مراحل مختلف کار می‌توان از آن برای شروع یا ادامه پروژه استفاده کرد. علاوه بر آن با توجه به بررسی میزان موفقیت پروژه می‌توان برای توقف پروژه تصمیم گیری کرد.
انواع بیزینس پلن کدامند؟
انواع مختلفی از طرح‌های کسب و کار وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای فعالیت‌های مختلف استفاده نمود.
۱- طرح کسب و کار لاغر
زمانی که سرمایه گذار یا فردی که قصد ارائه طرح را به او داریم، در زمینه فعالیت موردنظر تخصص و اطلاعات داشته باشد، از این طرح استفاده می‌شود. تدوین این مدل از روش استاندارد بسیار ساده‌تر و سریع‌تر اتفاق می‌افتد، به همین دلیل زمانی که سرعت و واکنش سریع نیاز است، از این نوع طرح استفاده می‌شود.
در این طرح نیازی به ارائه توضیح درباره این صنعت، بازار و اطلاعاتی درباره گذشته وجود ندارد. تنها کافی است استراتژی‌ها و تاکتیک‌های موردنظر خود را بیان کنید.
۲- طرح استاندارد
در این نوع طرح بر خلاف نوع لاغر باید اطلاعات کاملی درباره محصول، بازار، رقبا، استراتژی‌ها، ساختار سازمان، مسائل مالی و … بیان شود. با کمک این طرح فرد قصد دارد تمام ابعاد ایده خود و امکان اجرایی شدن آن را به سرمایه گذاران نشان دهد.
۳- بیزینس پلن یک صفحه‌ای
این نوع طرح به صورت یک صفحه‌ای طراحی شده و به صورت خلاصه به موارد گفته شده پرداخته می‌شود. این نوع طرح زمانی تدوین می‌شود که سرمایه گذار از فرد می‌خواهد نمای کلی از بیزینس موردنظر را نشان دهد.
مراحل تدوین بیزینس پلن
امروزه شروع یک کسب و کار و رسیدن به موفقیت در گرو برنامه ریزی درست و اصولی است. قبل از بررسی فعالیت، بازار، رقبا و … نمی‌توان کسب و کار موفقی راه اندازی کرد. به همین دلیل از بیزینس پلان کسب و کار استفاده می‌شود. اما نحوه تدوین طرح کسب کار شامل چه مراحلی است؟
مرحله اول: تهیه عنوان
عنوان بر روی جلد طرح قرار می‌گیرد و با توجه به ایده توسط صاحب ایده نشوته می‌شود. علاوه بر آن می‌توان اطلاعاتی مانند نام صاحب ایده، ایمیل یا آدرس را نیز در کنار آن بر روی صفحه اول طرح قرار داد. بهتر است جلد طرح خود را به ساده‌ترین شکل ممکن طراحی کنید.
مرحله دوم: ایجاد فهرست عناوین
تمام فصل‌ها و عناوینی که قصد توضیح دادن آن‌ها در طرح کسب و کار دارید، در این قسمت قرار دهید. شماره صفحه هر کدام نیز در مقابل آن‌ها قرار می‌گیرد.
مرحله سوم: تهیه خلاصه
در این قسمت همانند مقدمه مقاله باید تمام مباحت مانند هدف، میزان سرمایه موردنیاز، روش‌های اجرای کسب و کار و … به صورت خلاصه معرفی شوند. تمام این موارد در بخش‌های بعد با جزئیات کامل ذکر می‌شوند.
مرحله چهارم: تحلیل بازار
تحلیل بازار برای موفقیت کسب و کارها بسیار مهم است. زمانی که شما ایده‌ای برای راه اندازی یک کسب و کار دارید، باید بتواند یک یا چند نیاز مشخص را از بخشی از بازار برطرف کند. علاوه بر آن باید ایده شما در مقابل رقبا دارای برتری‌هایی باشد تا به موفقیت آن امیدوار بود.
در این قسمت از بیزینس پلن، باید تحلیل کاملی از بازار هدف ارائه داده و برنامه‌های خود را برای در اختیار گرفتن بخشی از بازار عنوان کنید. نوع قیمت گذاری، برتری‌های محصول، نوع عرضه، خدمات اضافی و … می‌توانند از جمله این برنامه‌ها باشند.
مرحله پنجم: تحلیل رقابتی
معمولا بسیاری از کسب و کارهای این چنینی در سیستم استارتاپی نیازمند ارائه ایده‌هایی بسیار نوآورانه و خلاقانه هستند. در این قسمت باید به تحلیل رقبا پرداخته و به سرمایه گذاران ثابت کنید، ایده شما واقعا نوآورانه است و می‌تواند از رقبای دیگر بیشتر مورد استقبال قرار گیرد. برای این کار می‌توانید پس از معرفی رقبا و بررسی نقاط قوت و ضعف آن‌ها، از نقاط قوت خود برای رسیدن به موفقیت صحبت کنید.
مرحله ششم: بررسی بخش‌های مدیریتی
در این قسمت باید به معرفی کارکنان، وظایف و مسئولیت‌های آن‌ها بپردازید. در واقع ساختار سازمان باید به صورت کامل و با جزئیات برای سرمایه گذاران توضیح داده شود. به این صورت است که آن‌ها می‌توانند به شما اعتماد کنند و در صورت بروز مشکل به سرعت ریشه یابی شود.
مرحله هفتم: بررسی مسائل مالی
مسائل مالی از مهم‌ترین قسمت‌های هر کسب و کاری هستند. در واقع تمام افراد به دنبال کسب درآمد هستند. به همین دلیل در این مزحله باید تمام مسائل مالی بررسی شده، صورت حساب‌های مالی، عملی بودن پروژه، سوددهی آن و … بررسی شوند. هزینه‌های موردنیاز برای راه اندازی کسب و کار مشخص می‌شود. تراز مالی نیز به صورت سالانه محاسبه شده که مهم‌ترین بخش طرح کسب و کار است. با بررسی آن می‌توان از نرخ بازگشت سرمایه و دریافت سود اطمینان حاصل کرد.
ویژگی های طرح کسب و کار موفق
۱- واقع بینانه بودن
موضوع مهم در نوشتن طرح کسب کار واقع بینانه بودن ان است. اگر کاملا طرح واقع بینانه ای ننویسید نمی توانید شرکای کلیدی خود را برای انجام این کار قانع نمایید.
۲- انعطاف پذیر بودن
طرح شما باید به گونه‌ای نوشته شود که فرضیات غلط شما نیز در آن در نظر گرفته شود. به طبع در حرکت به سوی راه ندازی و توسعه بیزینس اتفاقاتی رخ خواهد داد که مسیر شما را منحرف می کند بسیار مهم است که برنامه‌ی شما انعطاف پذیر باشد.
سخن آخر
طرح کسب و کار چیست؟ راه اندازی هر فعالیت و کسب و کاری نیازمند بررسی‌های دقیق و برنامه ریزی درست و اصولی در تمام قسمت‌ها است. این موضوع مخصوصا برای فعالیت‌ها و ایده‌هایی که به دنبال جذب سرمایه گذار هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا صاحب ایده باید سرمایه گذار را برای انجام این کار راضی کند. استفاده از طرح کسب کار می‌تواند دید جامع و کاملی از ایده، نحوه اجرای آن، مباحث مالی و … ارائه می‌دهد.