دامنه چیست؟ راهنمای کامل انتخاب، ثبت و مدیریت دامین برای کسب‌وکارها

دامنه (Domain Name) به عنوان شناسنامه دیجیتالی و دروازه ورود کاربران به سایت شما محسوب می‌شود. در این مقاله، با مفهوم دامنه، انواع پسوندها (TLD) و نکات انتخاب نام دامنه مناسب آشنا می‌شوید و گام‌به‌گام روش‌های ثبت و مدیریت دامنه را یاد می‌گیرید. در انتهای مقاله نیز نگاهی بر آینده جذاب دامنه‌ها خواهیم داشت. 

دامنه (Domain) چیست و چرا به آن نیاز داریم؟

دامنه (Domain) آدرس دیجیتال شما در دنیای آنلاین است که کاربران از طریق آن به سایت شما دسترسی پیدا می‌کنند. به عبارتی، همان آدرس منحصربه‌فرد و اختصاصی وب‌سایت شما در اینترنت بوده که آن را از سایر وب‌سایت‌ها متمایز می‌کند. البته برای درک کامل نقش دامنه، ابتدا باید با آدرس IP (مخفف Internet Protocol Address) آشنا شویم.

آدرس IP؛ شناسه منحصربه‌فرد در اینترنت

هر دستگاه یا سروری که به اینترنت متصل می‌شود، یک «آدرس IP» (مخفف Internet Protocol Address) با ساختار عددی دریافت می‌کند. این آدرس به‌عنوان شناسه یا «آدرس دیجیتال» آن دستگاه عمل می‌کند؛ برای مثال، عبارت «۶۶.۲۴۹.۶۶.۱» نمونه‌ای از آدرس IPv4 است. این آدرس عددی زبان ترجمه شده برای برقراری ارتباط بین مرورگر و شبکه است. 

از آن‌جایی که به‌خاطر سپردن آدرس‌های عددی چندان کار راحتی نیست، سیستم دامنه (Domain Name System یا DNS) مثل یک دفترچه ترجمه اینترنتی وارد میدان شد. DNS دامنه خوانا برای انسان را به آدرس IP عددی متناظر با آن ترجمه می‌کند تا مرورگر بتواند سرور صحیح را پیدا کند.

کاربردهای اصلی نام دامنه چیست؟ (ضرورت استفاده)

از جمله مهم‌ترین کاربردهای ثبت دامنه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قابلیت به‌یادسپردن و دسترسی آن برای کاربران ساده‌تر است

با داشتن نام دامنه کوتاه و مرتبط با برند، کار کاربران را برای به‌خاطر سپردن آن راحت می‌کنید. به این ترتیب، احتمال اینکه در ذهن مخاطب ماندگار باشید و دوباره آدرس دامنه‌تان را وارد کنند بالاتر می‌رود.

• برندسازی تأثیرگذار و انتقال ارزش برند

یک دامنه ماندگار و مناسب، بخش مهمی از ارزش و هویت آنلاین شما را رقم می‌زند. زمانی که ایمیل، کارت ویزیت و تبلیغات آنلاین شما هم با نام دامنه شما یکی باشد، برند شما در ذهن مخاطب تاثیرگذارتر خواهد بود. 

• ایجاد اعتبار و حرفه‌ای بودن در فضای آنلاین

با داشتن یک دامنه اختصاصی، نشان می‌دهید روی حضور آنلاین خود سرمایه‌گذاری کردید و اعتماد مخاطب را می‌توانید جلب کنید. 

• امکان ساخت آدرس ایمیل حرفه‌ای (Email Domain)

به‌سادگی می‌توانید براساس دامنه اختصاصی‌تان، آدرس ایمیل‌هایی با پسوندهای دامنه داشته باشید؛ برای مثال، info@yourbusiness.com ایمیل حرفه‌ای‌تر از آدرس‌هایی مانند yourbusiness@gmail.com ظاهر می‌شود.

دامنه چگونه کار می‌کند؟ نگاهی بر عملکرد دامنه

وقتی نام دامنه‌ای را وارد می‌کنید، دست‌های پشت پرده فرایندی را رقم می‌زند که مرورگر سریع‌تر بتواند سرور میزبان را برایتان پیدا کند و شما را به صفحه موردنظرتان برساند. هسته اصلی این فرآیند، سیستم نام دامنه (DNS) و آدرس پروتکل اینترنت (IP) هستند.

نقش DNS در عملکرد دامنه (Domain Name System)

DNS مانند یک مترجم اینترنتی نام دامنه‌ (مانند example.com) را به آدرس IP واقعی سرور ترجمه می‌کند. وب‌سایت Cloudflare  در سایت خود، DNS را به‌صورت زیر تعریف کرده است:

 «سیستمی که نام‌های دامنه خوانا برای انسان را به آدرس‌های IP قابل فهم برای ماشین تبدیل می‌کند» 

فرآیند ارسال درخواست در مرورگر تا وب‌سرور به زبان ساده شامل مراحل زیر است:

• ۱. کاربر نام دامنه را در مرورگر وارد می‌کند.
• ۲. مرورگر برای یافتن آدرس IP متناظر، یک درخواست به DNS Resolver ارسال می‌کند (معمولا توسط ISP یا سرویس‌هایی مثل Google DNS: 8.8.8.8).
• ۳. درصورت نبود کش، Resolver از سلسله‌مراتب DNS کمک می‌گیرد:

• Root Server (مثلا دامنه .com یا .org را تشخیص می‌دهد)
• TLD Server (سرور مسئول همان پسوند)
• Authoritative Name Server (سرور نهایی که IP واقعی وب‌سایت را باز می‌گرداند)

• IP .۴ به مرورگر برگردانده می‌شود و اتصال به وب‌سرور برقرار می‌گردد.

آناتومی یک دامنه؛ اجزای اصلی دامنه کدامند؟

نام دامنه ساختاری سلسله‌مراتبی دارد و هر بخش آن آدرس نهایی را در فضای اینترنت تعریف می‌کند. یک دامنه از چندین بخش تشکیل شده که با نقطه (Dot) از هم جدا می‌شوند. 

 پروتکل امنیتی (HTTP یا HTTPS) و نقش گواهینامه SSL

این پروتکل نحوه برقراری ارتباط مرورگر با وب‌سرور ار مشخص می‌کند:

• HTTP ارتباطی بدون رمزگذاری برقرار می‌کند.
• HTTPS از SSL/TLS برای رمزگذاری داده‌ها استفاده می‌کند.

گوگل به‌طور رسمی تایید کرده است که HTTPS برای حفظ امنیت کاربر ضروری بوده و حتی یکی از سیگنال‌های تاثیرگذار سئو محسوب می‌شود. برای فعال‌سازی HTTPS، باید یک گواهی SSL/TLS روی دامنه نصب کنید تا اطلاعات هنگام انتقال رمزگذاری شوند.  آموزش نحوه نصب گواهی SSL روی دایرکت ادمین را در مقاله‌ای دیگر بررسی کردیم.

نام دامنه (SLD: Second-Level Domain)

این بخش همان نام اصلی برند یا وب‌سایت است؛ برای مثال در google.com، بخش google دومین سطح دامنه است. این قسمت مهم‌ترین بخش دامنه برای برندسازی، سئو و یادسپاری کاربران محسوب می‌شود.

پسوند دامنه (TLD: Top-Level Domain)

پسوند دامنه (TLD) که به آن پسوند سطح بالا (Top Level Domain) نیز می‌گویند، آخرین بخش از نام دامنه است که در سمت راست قرار می‌گیرد و با یک نقطه از SLD جدا می‌شود؛ برای مثال، در آدرس example.com، بخش .com پسوند دامنه (TLD) است.

زیردامنه (Subdomain) و کاربرد آن

Subdomain بخش قبل از SLD قرار می‌گیرد و برای تفکیک بخش‌های مختلف سایت استفاده می‌شود؛ برای مثال، اگر می‌خواهید بخش بلاگ مجزا داشته باشید، blog.example.com زیردامنه یا ساب‌دامین شما خواهد بود. به بیانی دیگر، بخش اختیاری دامنه است که برای ایجاد بخش‌های مستقل و آدرس‌های هدفمند مورداستفاده قرار می‌گیرد. 

انواع دامنه‌های سطح بالا (TLD)

دامنه‌های سطح بالا یا TLD به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هرکدام هدف، کاربرد و محدودیت‌های متفاوتی دارند:

دامنه‌های عمومی (gTLD)

gTLD (مخفف Generic Top-Level Domain) متداول‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نوع TLD هستند. gTLDها برای وب‌سایت‌های تجاری، خدماتی، سازمانی و حتی شخصی بهترین انتخاب هستند و در ذهن کاربر حس اعتبار بیشتری ایجاد می‌کنند. اگر قصد فعالیت جهانی دارید، بهترین گزینه محسوب می‌شوند. از جمله مثال‌های رایج این نوع دامنه شامل دامنه‌های زیر است:

• .com (مخفف Commercial)
• .org (مخفف Organizations)
• .net (مخفف Network)
• .info (مخفف Information)

دامنه‌های کد کشور (ccTLD)

ccTLD (مخفف Country Code Top-Level Domain) پسوندهای دو حرفی هستند که به یک کشور یا منطقه جغرافیایی خاص اختصاص دارند. این دامنه‌ها برای کسب‌وکارهایی مناسب است که بازارهای جغرافیایی خاصی را هدف قرار می‌دهند؛ برای مثال:

• .ir: ایران (Iran)
• .uk: بریتانیا (United Kingdom)
• .de: آلمان (Germany)
• .ca: کانادا (Canada)

دامنه‌های حمایت‌شده (sTLD)

Sponsored Top-Level Domains دامنه‌هایی هستند که توسط سازمان‌ها یا گروه‌های خصوصی خاصی حمایت می‌شوند. برای ثبت این دامنه‌ها، باید از قوانین و محدودیت‌های صلاحیت آن سازمان حمایت‌کننده پیروی کنید. برخی از نمونه‌های این نوع شامل موارد زیر است:

• .gov (حکومتی، فقط دولت ایالات متحده)
• .edu (مراکز آموزشی معتبر)
• .mil (وزارت دفاع ایالات متحده)

دامنه‌های جدید (nTLD)

nTLD (مخفف New Top-Level Domain) به پسوندهایی می‌گویند که از سال ۲۰۱۲ به بعد عرضه شد. طبق مستندات Google Registry، دامنه‌های جدید فرصتی برای برندهای فناوری، فروشگاه‌های آنلاین و وب‌سایت‌های تخصصی برای کاربران ایجاد کردند. نمونه‌هایی مانند:

• .tech: برای شرکت‌ها و وب‌سایت‌های حوزه فناوری.
• .shop: مناسب برای فروشگاه‌های آنلاین و تجارت الکترونیک.
• .blog: مختص وبلاگ‌ها.
• .app: برای اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارها.

تفاوت دامنه و URL چیست؟

دامنه (Domain Name) و URL (مخفف Uniform Resource Locator) دو مفهوم مرتبط اما متفاوت هستند. دامنه فقط نام قابل‌حفظ وب‌سایت است، در حالی که URL یک آدرس کامل وب است که عناصر دیگری را هم شامل می‌شود. تفاوت این دو را می‌توانید در جدول زیر مشاهده کنید:

تفاوت دامنه و میزبانی وب (Hosting) چیست؟

دامنه نقش آدرس خانه (نشانی اینترنتی) وب‌سایت شما را ایفا می‌کند. به عبارتی، دامنه همان نامی است که کاربران در مرورگر خود وارد می‌کنند تا وب‌سایت شما را پیدا کنند. هاست نقش خانه فیزیکی یا زمین را دارد؛ فضایی روی یک سرور است که تمام فایل‌ها، داده‌ها، تصاویر و محتوای وب‌سایت شما در آن ذخیره و میزبانی می‌شود.  برای درک بهتر به جدول زیر نگاه کنید:

نکات کلیدی انتخاب نام دامنه مناسب و تأثیر آن بر سئو

انتخاب نام دامنه (Domain Name) یکی از مهم‌ترین تصمیمات شما در راه‌اندازی یک کسب‌وکار آنلاین محسوب می‌شود. هرچند نام دامنه یک فاکتور مستقیم در رتبه‌بندی سئو به‌شمار نمی‌رود اما انتخاب هوشمندانه آن به موفقیت شما کمک می‌کند. 

فاکتورهای حیاتی در انتخاب نام دامنه 

برای انتخاب بهترین نام دامنه، دانستن نکات زیر به شما کمک می‌کند:

۱. کوتاهی، سادگی و قابلیت به‌یادسپاری

با انتخاب نام‌های بلند و اسامی عجیب و غریب خداحافظی کنید. نام دامنه باید کوتاه و به‌یادسپردنی باشد تا بتواند نرخ بازگشت کاربر را بالا ببرد. فراموش نکنید پیچیدگی بیش از حد برند را خاص و جذاب نمی‌کند. 

۲. اجتناب از اعداد، خط فاصله (-) و کاراکترهای نامجاز

طبق توصیه Cloudflare از کاراکترهای عجیب‌وغریب که احتمال خطای تایپی را بالا می‌برد، خودداری کنید. اعداد و کاراکترهای پیچیده به‌راحتی فراموش‌شدنی هستند.  

۳. انتخاب پسوند محبوب و رایج 

مطابق توصیه Google Domains، پسوندهای رایج مانند .com و .org برای عموم کاربران آشنا و قابل اعتمادتر هستند و به ایجاد برند معتبر کمک می‌کنند. البته اگر نام دامنه موردنظرتان با این پسوندها موجود نباشد، چاره‌ای جز تغییر نام یا پسوند ندارید. 

۴. توجه به تاریخچه و سوابق قبلی دامنه

درصورتی‌که دامنه قبلا متعلق به برند یا شخص دیگری بوده، حتما سوابق آن را بررسی کنید تا سابقه منفی نداشته باشد. در این زمینه، می‌توانید به توصیه Google Search Console برای بررسی سابقه دامنه‌های دست دوم از ابزارهایی مثل URL Inspection استفاده کنید. 

تأثیر نام و پسوند دامنه بر سئو سایت

جان مولر یکی از سرشناس‌ترین کارشناسان گوگل اعلام کرده نام دامنه به‌تنهایی یک فاکتور رتبه‌بندی مستقیم نیست. این باور که داشتن کلمه کلیدی اصلی در نام دامنه باعث افزایش رتبه می‌شود، فقط یک افسانه قدیمی است. 

فقط زمانی می‌توانید اعتماد گوگل را با نام دامنه جلب کنید که دامنه‌ای قوی، ساده و مرتبط با برند داشته باشید که اعتماد کاربران را جلب کرده باشد. همچنین Google به‌طور رسمی اعلام کرده پروتکل HTTPS در رتبه‌بندی جستجو نقش دارد.

محدودیت‌های قانونی و شکلی در انتخاب نام دامنه در ایران 🇮🇷

قوانین ثبت دامنه با پسوند ملی .ir توسط سامانه ثبت دامنه کشوری (IRNIC) تعیین می‌شوند. طبق ایرنیک طول نام دامنه باید بین ۳ تا ۶۳ کاراکتر باشد و فقط از حروف لاتین، اعداد و خط فاصله استفاده شود. همچنین دامنه‌های مرتبط با نام‌ها و اصطلاحات عمومی، عبارات دولتی، نام سازمان‌های حکومتی یا واژه‌های حساس سیاسی فقط با داشتن مدارک رسمی قابل ثبت هستند.

مراحل ثبت دامنه (خرید) ملی و بین‌المللی و مدیریت آن

ICANN به عنوان سازمان جهانی وظیفه نظارت بر سیستم نام دامنه (DNS) و مدیریت تخصیص نام‌های دامنه عمومی (gTLD) مانند .com، .net، .org را بر عهده دارد. ایرنیک (NIC.ir) نیز مرجع ثبت و مدیریت دامنه‌های ملی ایران با پسوند .ir است. یعنی برای ثبت دامنه‌های ملی نیاز است از طریق پنل ایرنیک اقدام کنید. در ادامه، نحوه ثبت دامنه را بررسی می‌کنیم.

مراحل گام‌به‌گام ثبت دامنه (از انتخاب تا پرداخت)

فارغ از اینکه قصد ثبت دامنه بین‌المللی یا ملی دارید، مسیر مشخصی پیش‌رویتان قرار دارد:

بررسی آزاد بودن دامنه (استعلام دامنه)

اولین قدم، مثل انتخاب اسم برای برند است: باید مطمئن شوید نام انتخابی قبلا توسط شخص یا شرکت دیگری ثبت نشده باشد. این کار را می‌توانید با ابزارهای Whois Lookup انجام دهید. البته در وب‌سایت ایران هاست شما می‌توانید فارغ از نوع پسوندتان، با وارد کردن نام دامنه در بخش جستجوی دامنه از آزاد بودن آن باخبر شوید. 

انتخاب شرکت ثبت‌کننده (ریجستر) معتبر

برای انتخاب رجیستر نیاز است حتما سراغ شرکتی روید که بعدها دردسر انتقال و پشتیبانی نداشته باشید. مناسب‌ترین رجیسترها را می‌توانید براساس فاکتورهای زیر انتخاب کنید:

• پشتیبانی فنی
• امنیت و لاک دامنه
• هزینه ثبت و تمدید
• قابلیت محافظت از اطلاعات (Domain Privacy / WHOIS Protection)

درصورتی‌که قصد خرید و ثبت دامنه ir را دارید، درنظر داشته باشید مسیر رسمی پیش‌رویتان وب‌سایت رسمی ایرنیک است. 

نحوه ثبت دامنه‌های ملی از طریق ایرنیک 

برای ثبت‌نام دامنه‌های ir ابتدا نیاز است یک شناسه کاربری در سایت ایرنیک ایجاد کنید. برخی پسوندها مانند id.ir یا .co.ir برای شرکت‌ها مدرک و احراز هویت می‌خواهند. پس از بررسی مدارک، دامنه ثبت می‌شود.

تنظیم NameServer برای اتصال دامنه به هاست

برای اینکه سایتتان بالا بیاید، نیاز است NameServer (به‌طور مخفف NS) های هاست خود را در پنل دامنه وارد کنید. این مرحله، دامنه شما را به فضای میزبانی سایت متصل می‌کند.

تمدید و مالکیت دامنه

درنظر داشته باشید مالکیت دامنه‌تان دائمی نیست. شما فقط آن را برای مدت کوتاهی اجاره کردید؛ بنابراین نیاز است حواستان به مدت زمان تمدید آن باشد. برای دامنه‌های عمومی (مثل .com)، امکان ثبت چندساله وجود دارد. درصورتی‌که به هر علتی موفق به تمدید دامنه نشوید، سایت از دسترس خارج شده و ایمیل‌های دامنه قطع می‌شوند. این میان، ممکن است رقبا نیز دامنه‌تان را خیلی سریع صاحب شوند؛ بنابراین بهتر است سراغ رجیسترهایی روید که مدت تمدید و انقضای دامنه را پیش از رسیدن زمان موعود به شما اطلاع دهند؛ برای مثال، ایران هاست برای کاربران خود ایمیلی حاوی یادآوری تمدید یا تمدید خودکار ارسال می‌کند تا دامنه را از دست ندهند. 

دامنه‌های ویژه (Premium Domains)

دامنه‌های پریمیوم مثل زمین‌های طلایی تهران‌ کمیاب، پرتقاضا و بسیار ارزشمند هستند. این نوع دامنه‌ها معمولا بسیار کوتاه، قابلیت برندپذیری بالا و شامل کلمات پرجستجو هستند که آن را برای فروش، استارتاپ یا ورود حرفه‌ای به بازار مناسب می‌کند. بسیاری از دامنه‌های طلایی قبلا ثبت شدند و در پلتفرم‌های مزایده معمولا با قیمت بسیار بالا به مزایده گذاشته می‌شوند.

نگاهی بر مشکلات رایج دامنه‌ها و روندهای نوین (Web3)

شاید تا اینجای مقاله و با بررسی فضای سنتی وب، ثبت یک دامنه ساده به‌نظر برسد اما حفظ مالکیت، امنیت و اعتبار دامنه کار ساده‌ای نیست. دقیقا همین نقطه است که شما ممکن است در نقطه اوج دامنه‌تان با چالش‌های حقوقی و امنیتی روبه‌رو شوید. حالا با ظهور Web3، تصویر بازی کاملا تغییر کرده: دامنه‌ها تبدیل به «هویت دیجیتال مالک محور» شدند که دردسرهای موجود در فضای وب سنتی در آن وجود ندارد. 

چالش‌های امنیتی و حقوقی دامنه

در وضعیتی که دامنه تبدیل به هویت آنلاین شما شده و هر کسی با جستجوی آن به برندتان می‌سد، دامنه به یک هدف جذاب برای سواستفاده‌کنندگان تبدیل شده است که با اقداماتی مانند موارد زیر می‌توانند کار دامنه‌تان را یک‌سره کنند:

تصاحب سایبری (Cybersquatting)

در این روش، افراد دامنه‌ای مشابه یا مطابق با یک برند معروف ثبت می‌کنند تا از اعتبار آن سوءاستفاده کنند. هدف این کار، معمولا فروش دامنه با قیمت بالا یا هدایت کاربران به سایت‌های دیگر است تا ترافیک و سود به‌دست آورند. به‌عبارتی، از خوش‌نامی و معروفیت یک برند دیگر استفاده می‌کنند تا کاربران را به سود خودشان جذب کنند.ICANN برای مقابله با این مسئله، سیاست رسمی UDRP را ایجاد کرده که صاحبان برند با تکیه بر آن می‌توانند از سواستفاده‌گر شکایت کنند.

دزدیده شدن دامنه (Domain Hijacking)

در این نوع حمله، هکرها بدون اجازه مالک، کنترل دامنه را می‌گیرند؛ به عبارتی از طریق نفوذ به حساب ثبت‌کننده (Registrar) یا تغییر غیرمجاز DNS می‌توانند از هدایت کاربران به وب‌سایت‌های مخرب تا از دست‌رفتن کامل مالکیت دامنه پیش روند. به همین دلیل نیاز است احراز هویت دو مرحله‌ای و قفل دامنه (Domain Lock) را حتما برای دامنه‌تان فعال کنید. 

نقض علامت تجاری (Trademark Violation)

اگر کسی دامنه‌ای ثبت کند که باعث سردرگمی مصرف‌کننده نسبت به برند اصلی شود، باعث نقض حقوق علامت تجاری است. یکی از رایج‌ترین روش‌ها، Typosquatting است؛ یعنی ثبت دامنه‌هایی با یک اشتباه کوچک نوشتاری مانند googl.com یا amazom.com که ترافیک کاربران بی‌خبر را به سمت خود بکشاند.

جمع‌بندی: آینده دامنه‌ها، حرکت به سمت Web3 و هویت غیرمتمرکز

در Web3، دامنه یک دارایی دیجیتال واقعی است که مالکیت آن به‌طور مستقیم در اختیار شما قرار دارد. برخلاف Web2 (فضای وب سنتی) که دامنه‌ها در اختیار نهادهای متمرکز مانند ICANN و Registrarها هستند، دامنه‌های Web3 روی بلاکچین ذخیره می‌شوند. به این ترتیب، هیچ شرکت یا ثبت‌کننده‌ای نمی‌تواند آن را حذف یا توقیف کند. بنابراین، در دنیای Web3، دامنه دیگر یک آدرس سایت خشک و خالی نیست، بلکه به عنوان یک دارایی شخصی، غیرمتمرکز و قابل حمل ابزار تعامل شما با جهان غیرمتمرکز محسوب می‌شود. 

سوالات متداول کاربران درباره دامنه